inleiding
|
Voor APRS (met externe modem) en "lokaal verkeer" ben ik aan het oriënteren gegaan naar een voordelige en eenvoudige VHF set. Ik heb goede ervaringen met een Yaesu FT-1500M, maar deze is helaas zelden te vinden en ondertussen is deze ook alweer redelijk verouderd. APRS uitzendingen zijn vrij kort, dus een actief gekoelde zendontvanger is niet nodig omdat de warmteontwikkeling beperkt is. En het voordeel van een passief gekoelde zendontvanger is dat er geen geruis is door het ontbreken van een ventilator. (77 Hz) Subtoon en een Time Out Timer en dergelijke is wel gewenst, zodat de set ook via een repeater kan werken. Omdat budget een factor is, is een eenvoudige VHF set prima. En zo kwam een Yaesu FT-1802 op mijn pad.
|
apparaatbeschrijving
|
Een Yaesu FT-1802 is een mooi compacte, passief gekoelde zendontvanger met 50 Watt als maximaal zendvermogen. Het is een analoge VHF zendontvanger met de "gebruikelijke moderne opties" zoals een Time Out Timer, display, kanaalgeheugen, subtoon, DCS code (waar ik overigens nooit gebruik van maak) en dergelijke. Helaas is er geen packet modem aansluiting aan de achterzijde zoals bij de FT-1500M en bijvoorbeeld de FT-7800 dat wel heeft. Maar de FT-1802 is dan ook een "instapmodel". En voor 1200 baud AFSK packet gebruik voor APRS kan de microfoon ingang ook prima gebruikt worden, dus dat is niet bezwaarlijk. (Voor 9600 baud, moet namelijk het data signaal om de filters heen om geen data te verliezen, hiervoor is de aparte packet poort nodig.) De FT-1802 is geproduceerd rond 2005/2009 en staat bekend als een degelijk apparaat.
|
aankoop
|
Voor een prima prijs vond ik deze FT-1802 op Marktplaats.nl. Na de betaling van de set en verzendkosten is er een doosje met radio, beugel en (DTMF) handmicrofoon ontvangen. Volgens het label is het een FT-1802E uit maart 2009 en uit productie batch 40. In dit geval is de batch niet zo belangrijk, maar soms kunnen revisieverschillen belangrijk zijn zoals bij de FT-8x7 zendontvangers. Hieronder staat een afbeelding van de Yaesu FT-1802 met de kap verwijderd:
|
ingangscontrole
|
Zoals gebruikelijk controleer en test ik altijd een aantal zaken bij ontvangst van een "nieuw" apparaat.
zekering controle Als eerste controleer ik de zekering om te kijken of deze niet "verzwaard" is of overbrugd. Overbrugde zekeringen met een metaaldraad of verkeerde zekering waarden zijn mij al meerdere keren overkomen namelijk. In dit geval was de controle makkelijk omdat de zekering ontbrak; het snoer was ingekort waarbij de zekeringen vervallen zijn. :-/ Daarop is bij Hamradioservice een nieuwe vervangende voeginskabel mét zekeringen besteld.
Visuele inspectie Aansluitend controleer ik het binnenwerk op geur om te kijken of er ooit verbrande componenten zijn geweest en visueel of er afwijkingen zijn. Een overbelaste HF set die te lang op vol vermogen heeft gezonden met PSK31 is bijvoorbeeld vaak te herkennen aan de geur en kleur van de eindtrap. In dit geval zag deze FT-1802 set er prima uit. Daarbij is de set ontworpen voor FM, dus ook voor vol vermogen in tegestelling tot enkelzijband... Opgevallen is dat de middenfrequent filters een grijzige kristallijne vervuiling hebben aan de buitenzijde van de behuizing. Hierover later meer. Hieronder staat een afbeelding van het binnenwerk van de Yaesi FT-1802.
Functioneel testen Na de eerste controle is de FT-1802 aangesloten op de voedingsspanning en ingeschakeld. Bij het inschakelen zijn er gelukkig geen afwijkingen geconstateerd. Alle knoppen zijn getest en de knoppen werken prima. Ook het display werkt naar behoren en er is geen delaminatie zichtbaar. Voor het gemak is de set ook gereset zodat de basis instellingen weer van toepassing zijn.
Zender testen Vermogenselektronica, zoals de hafgeleiders in de eindtrap, falen vaak het eerst dus de werking is snel te testen of het maximale zendvermogen aanwezig is. In dit geval is 45 Watt gemeten waarbij 50 Watt de standaard is, dus goed genoeg om te weten dat de eintrap in orde is. Een eindtrap repareren is niet heel complex, maar vooal qua componenten kostbaar. Een eindversterker halfgeleider (module) kan al snel € 30...60 kosten. En voor een ouder model is het soms maar de vraag of de componenten nog te koop zijn... Op een eenvoudige zendontvanger van een paar tientjes, zijn de componenten voor nieuwe eindtrap componenten al snel vrij veel geld. De Yaesu FT-1802 heeft geen "losse" eindtransistor of -FET maar een Mitsubishi RA60H1317M1 module.
Ontvanger testen De ontvanger is getest aan de Rohde & Schwarz CMS52 meetzender door middel van een SINAD meting. Een (12 dB) SINAD meting is een meting waarbij het meetinstrument bepaalt wat het minimale radiofrequente vermogen is om een 12 dB signaal-/ruisverhouding te krijgen. Hieruit is op te maken of de ontvanger naar behoren funcitoneert. Een sterk signaal is altijd wel hoorbaar op een ontvanger, maar bij een "dove" ontvanger zijn de zwakkere signalen slechter of niet meer hoorbaar. In de handleiding staat: "Sensitivity (for 12dB SINAD): Better than 0.2 µV". Dus bij een 12 dB SINAD meting moet het radiofrequentie signaal maximaal 0,2 dBuV zijn om de signaal-/ruisverhouding nog te halen. 0,2 dBuV is gelijk aan -106,79 dBm. (Ik reken liever in dBm's omdat ik daar meer gevoel bj heb.) Bij de 12 dB SINAD meting wordt er door de meetzender op (in dit geval) 145 MHz een 1 kHz gemoduleerd FM signaal gegenereerd dat aan de antenne ingang van de zendontvanger wordt verbonden. Uit de luidspreker van de zendontvanger klinkt de 1 kHz gedemoduleerde audio toon. Het audio signaal wordt via de luidspreker uitgang verbonden met de ingang van de meetzender. (Hierbij moet de squelch wel uitgeschakeld zijn om een succesvolle meting uit te kunnen voeren.) Bij de geautomatiseerde 12 dB SINAD meting wordt het zendvermogen automatisch verlaagd tot het punt dat de 12 dB signaal-/ruisverhouding is bereikt. Het radiofrequente signaalnivau waarop de meting stopt, is de ontvangstgevoeligheid van de zendontvanger volgens de 12 dB SINAD meting. In mijn geval was de 12 dB SINAD meting maar -80.7 dBm bij "narrow". Dus er is 26 dB "verdwenen". Dus de ontvanger is ergens doof. Aansluitend is de meting uitgevoerd via de "wide" filter en de ontvangstgevoeligheid blijkt -101,0 dBm te zijn. Er ontbreekt "maar" 5 dB, maar in de praktijk moet -120 dBm vaak wel benaderd kunnen worden. Kortom, er klopt iets niet. Wanneer de ontvangstgevoeligheid bijna gelijk is via beide filters, is het aannemelijk dat er ergens een versterker halfgeleider kapot is. In dit geval is er een sterk verschil tussen de filters waardoor het aannemelijk is dat de filters kapot zijn. Wederom hierover later meer...
|
middenfrequent filters
|
Theorie De Yaesu FT-1802 is, net als vrijwel alle andere zendontvangers, uitgerust met middenfrequent filters. Het ontvangen radiosignaal wordt in twee stappen omlaag gemengd tot 450 kHz. Dit 450 kHz middenfrequent signaal wordt door de demodulator chip gedemoduleerd tot hoorbare audio. Het 450 kHz middenfrequent (EN: intermediate frequency/IF) signaal wordt door keramische filters geleid zodat de breedte van het signaal beperkt wordt. Zo worden signalen van naastgelegen kanalen en ongewenste mengproducten verwijderd zodat alleen het signaal van de gewenste bandbreedte wordt doorgelaten. Een naastgelegen kanaal zou anders ongewenst hoorbaar zijn. Voor communicatie zendontvangers is de maximale audio frequentie 3 kHz. Voor spraak is een frequentiebereik tussen 300 en 3.000 Hz van toepassing. Omdat de kanaal stappen voor VHF amateurbanden 12,5 kHz is, is de zwaai te berekenen. Als er gerekend wordt met een modulatie index van 1 (door het IARU regio 1 vastgesteld), volgt uit de berekening dat er een zwaai van 3 kHz maximaal is om niet "breder" te worden dan 12 kHz. De kanaalstappen zijn, 12,5 kHz, dus 12 kHz is een prima breedte. De FT-1802 is uitgerust met twee middenfrequent filters; CF1001 en CF1002. Het smalle (EN: narrow) filter heeft een doorlaat van 4,5 kHz breedte en het brede (EN: wide) filter heeft een doorlaat van 6 kHz. Uit de berekening blijkt dat de maximaal doorgelaten kanaalbreedte 15 en 18 kHz is. De filters laten dus net iets meer door dan nodig. Dat de filters iets breder zijn, is niet bezwaarlijk. De ongewenste mengproducten worden wel goed weggefilters en de overlap met naastgelegen kanalen is minimaal. In Nederland is de maximale zwaai 3 kHz en dat is via het smalle filter. Het brede filter is dus in de praktijk niet nodig! Voor ontvangen is dit niet bezwaarlijk, er wordt hooguit iets meer doorgelaten waardoor de audio iets "warmer" klinkt. Wel is het bezwaalijk dat er met "wide" wordt uitgezonden omdat het uitgezonden signaal ook te breed is. Daarmee onstaat er overlap met naastgelegen kanalen. Dus stel een zendontvanger altijd in op het smalle filter (narrow) omdat de zender en ontvanger zwaai aan elkaar gekoppeld is.
Kapotte filters Het ontvangen radiofrequentie signaal gaat dus door het middenfrequent filter. Als het filter kapot is, wordt het signaal vervormd of mogelijk (sterk) gedempt. Goede middenfrequent filters zijn daarom belangrijk voor goed ontvangst. Er is rond 2007 een serie slechte filters geproduceerd door fabrikant Toko waardoor heel veel middenfrequent filters van FT-8x7's rond 2007 problemen hebben gekregen. Bij de reinigingsstap in het productieproces van de printplaten is reinigngswater in de filters gekomen waardoor de filters na ongeveer tien jaar kapot gaan en problemen vertonen. Deze FT-1802 komt uit 2009, dus de kans is substantieel dat ook deze filters kapot zijn gegaan. De filters hebben last van elektromigratie waardoor de ontvanger doof wordt en soms hard gaat knallen/ruisen. Mijn FT-1802 ontvanger is alleen doof en zijn er geen "bijgeluiden" hoorbaar. Bij de visuele inspectie was al geconstateerd dat de filters grijs uit zijn geslagen met een kristalijne structuur, dit is vaak al een teken dat het filters zijn uit de slechte productie serie. Er zijn nieuwe filters besteld en nu is het even wachten op de levering. De filters zijn betrekkelijk goedkoop en, mits voldoende ervaring (!) en goed gereedschap (!), zijn de twee filters zelf te vervangen. Vervang de filters ook tegelijk omdat de kans zeer groot is dat het (nog) goede filter op termijn ook problemen gaat geven. Hieronder staan twee foto's van de kapotte filters. De uitslag op de filters is een goede indicatie dat de filters kapor zijn. De filters horen gladde zwarte "doosjes" te zijn. Na kapot breken van de filter behuizingen is groene corrosie en witte residu op de keramische plaatjes zichtbaar. Beide filters zijn inmiddels verwijderd om nieuwe te kunnen plaatsen.
|
regio instellingen
|
De basis instellingen van zendontvangers kunnen verschillen per land ofwel regio. De frequentie shift, bereik van zendfrequenties en standaard repeater frequenties kunnen per regio verschillen. Yaesu heeft hierop drie zogeheten "jumpers" ingebouwd zodat de gewenste regio instellingen kunnen worden geselcteerd. Met de drie jumers zijn maximaal acht verschillende instellingen te bereiken. De jumers 1, 2 en 3 zijn te vinden op de printplaat van het frontpaneel. Nabij de 8-pen EEPROM chip (met instellingen en kanaalgekeugen) zijn die soldeer eiland setjes zichtbaar met de nummers 1, 2 en 3.
Bij mijn FT-1802 is alleen jumer nummer één verbonden zoals op onderstaande foto zichtbaar is. Of dit de originele instelling is, weet ik niet. Maar de shift is (zoals in Nederland standaard) 600 kHz en de repeater frequenties voor Automatische Repeater Shift (ARS) komen overeen met het bandplan in Nederland.
Het is mogelijk om andere variaties te maken met de jumers om een andere regio instelling te bereiken. Ook is het mogelijk om het zendbereik te verruimen. In de regio waarin Nederland valt, is het zendbereik 144...146 MHz. Het is mogelijk om het zendbereik even groot te maken als het ontvangstbereik, maar dit is niet geadviseerd. De Automatische Repeater Shift (ARS) komt waarschijnlijk te vervallen en de standaard repeater shift frequentie kan wijzigen. Dit maakt de radiozendontvanger onhandiger in gebruik. Ook is er geen incentive om het zendbereik te vergroten, tenzij niet toegestaan gebruik buiten de amateurbanden. Bij een 70 cm zendontvanger is het soms handig om op 446 MHz te kunnen zenden. Hoewel zenden op de licentievrije PMR kanalen niet toegestaan is met een zendontvanger met onde randere een losse antenne en meer dan 500 mW zendvermogen, is het wel een denkbare reden voor de modificatie. Voor een VHF set is buiten de amateurbanden zenden niet logisch. Er zijn verschillende "freeband" modificaties, maar deze zijn niet eenduidig! Een modificatie wordt afgeraden tenzij een geïmporteerde zendontvanger op lokale regio instellingen moet worden ingesteld. Na de modificatie moet de zendontvanger worden gereset om de hardware jumper instellingen in de microprocessor in te laden.
|
optie stekker J2004
|
Ik mag graag schakelingen napluizen op werking en bijzonderheden. Naast een leerzame ervaring worden en soms nuttige mogelijkheden ontdekt. In het schema van het frontpaneel is opgemerkt dat er een niet gebruikte connector J2004 is geplaatst. Dit lijkt een connector voor een optionele module. Het is in ieder geval geen programmeer connector omdat connector J2002 hiervoor gereserveerd is. (Op connector J2002 is massa, voedingsspanning, RXD, TXD en onder andere een reset aanwezig om de processor te kunnen uitlezen/programmeren.) Het uiterlijke kenmerk van J2004 is dat er mogelijk een optie bord te plaatsen is. De meest uiteenlopende signalen gaan naar de connector toe of komen van de connector af. Er is een seriële data bus met data, klok en latch signaal om een optionele printplaat (blijkbaar) te kunnen instellen vanuit de processor. Er is een GMSK, discriminator en een microfoon in/uit signaal beschikbaar, dus het heeft er alle schijn van dat er een optionele modem of soortelijke module geplaatst kan worden. Ik heb niets kunnen traceren van een denkbare module, dus mogelijk is het een bus die voor toekomstige toepassingen is geëngineerd waarvan de behoefte nooit is ingevuld. Er is een "SENS" signaal waarmee de aanwezigheid van een optie print te detecteren is. Aannemelijk is dat de processor reageert op het optie bord en er mogelijk een menu uitbreiding zichtbaar wordt. Dit zal ik nog eens testen door testpunt TP1032 "hoog" te maken op 3,3 VDC en te kijken wat er gebeurd. (Er is een 1 M pull down weerstand geplaatst dat het sens signaal standaard aan de massa verbonden houdt. Omdat er geen verbinding met "de buitenwereld" is, is te betwijfelen of er een packet modem uitbreiding mogelijk is. Door de seriële bus kan de module waarschijnlijk wel worden ingesteld. Er is geen seriële dataverbinding van de optionele module naar de processor. Gezien de leeftijd van de zendontvanger is een Bluetooth module als optie ook geen serieuze optie. Ook is bediening op afstand via een radiofrequent signaal niet aannemelijk omdat een eventueel gedemoduleerd signaal of data naar de processor of periferie kan worden gestuurd. Wel is het mogelijk dat bij zenden een serieel signaal naar de optie module gaat en de optie module audio uitzendt via de microfoonlijn. Een roger piep, DTMF toon of iets dergelijks is dus mogelijk, maar niet aannemelijk omdat dit ook al door de processor kan worden gerealiseerd. Kortom, de beoogde toepassing van de optie stekker is helaas nog onduidelijk...
Dit zijn de signalen van de optie stekker J2004. 1 = Common gorund 2 = Serial Clock output 3 = Data Strobe input 4 = Serial Clock input 5 = Serial Data input 6 = Microphone output 7 = 3,3 VDC power supply 8 = Microphone input 9 = Serial Clock input 10 = Option board detection output (likely 3,3 VDC when active) 11 = not connected 12 = GMSK input 13 = not connected 14 = Discriminator input
|
|