Gamma Scout
|
inleiding
Als langere tijd heb ik een gezonde interesse bij straling. Omdat onder andere oude (leger) radioapparatuur voorzien kan zijn van Radium verf dat Alfastraling uitzend met bijbehorende gezondheid risico's ben ik graag op de hoogte van de risico's. De sterkte en type straling is met een meetinstrument vast te stellen. Zo heb ik ook ervaring opgedaan met mijn huidige meter. In onderstaan artikel staat het één en ander uiteengezet van deze Gamma Scout.
voorgaande meters
Ik heb ooit een Automess meter gehad, maar deze was erg ongevoelig en kon alleen Gammastraling meten omdat er geen externe sonde bij was. In de praktijk kon alleen een erg grote intensiteit worden gemeten waardoor het instrument voor mij vrij onbruikbaar was. Daarom ben ik overgestapt op een Frieseke & Hupfner SV500 met een externe sonde. De SV500 is een zeer degelijk apparaat met een interne Gamma telbuis en een optionele externe Bèta en Gamma telbuis. Het is een zeer degelijk apparaat maar ook vrij groot en onhandiger om mee te nemen. Het voordeel is dat de SV500 nog goed bruikbaar (en betaalbaar ) is. Helaas zijn stralingsmeters altijd vrij duur of oud/onbruikbaar. Oude leger apparatuur is vaak vrij doof en weinig praktisch. Omdat ik ook Alfastraling wil kunnen meten ben ik verder gaan kijken naar een andere meter. Mijn oog is gevallen op een RadEye B20. Deze is zeer compact en heeft een gevoelige "pancake" telbuis. Hiermee kan Alfa, Bèta en Gammastralingen mee worden gemeten. Helaas kost een B20 meteen ongeveer een maandsalaris en is voor de hobby te veel geld. Een betaalbaar apapraat is de Gamma Scout.
gamma Scout
De Gamma Scout is een instap teller dat goed aansluit bij mijn wensen. Ik heb een beperkt "budget" en de nauwkeurigheid is voor mij minder van belang. Wel is het een pré dat ik Gamma-, Bèta- én Alfastraling kan meten. De Gamma Scout is erg compact en heeft een aantal functionaliteiten zoals een pulsen teller, dosis meter, logger (!) en andere handigheden.
De Gamma scout heeft vier uitvoeringen;
 De "standard" versie zonder "tikker";
De "w/ALERT" versie met "tikker";
De "ONLINE" versie die realtime aan een computer kan meten;
De "RECHARGABLE" versie waarvan de accu via USB bijgeladen kan worden.
Hoe luxer/uitgebreider, des te duurder. Omdat ik de tikker erg prettig vind en geen zin heb ik omsolderen van de standaard versie heb ik de "w/ALERT" versie besteld. Online meten is voor mij niet relevant en een keer de interne batterij omsolderen is ook te overzien, dus de herlaadbare versie is ook niet interessant voor mij.
beschrijving/beoordeling
Opmerkelijk is dat er geen aan en uit knop op de Gamma Scout zit! De elektronica is dusdanig energiezuinig dat er maar een maar microampère verbruikt wordt. Aangezien een accu ongeveer 12 jaar (!) mee zou gaan is de kans op lekken van een standaard accu (AA of AAA cel) erg groot. Vandaar dat de ontwerper besloten heeft om een accu op de print te solderen die om de zoveel jaar vervangen kan worden in plaats van losse batterijen toe te passen. Deze accu is door de fabrikant te laten vervangen, maar het is ook mogelijk om de XL-060F accu zelf te vervangen als je voldoende handig bent met een soldeerbout. Door openen van de Gamma Scout vervalt wel de garantie.
Er is geen aan en uit knop omdat het apparaat altijd aan staat. Jammer is het dat er geen keylock op zit zodat knoppen per ongeluk ingedrukt kunnen worden bij transport in een tas bijvoorbeeld.
De bouwkwaliteit van de Gamma Scout laat te wensen over. :-/ De behuizing past net niet lekker en de twee helften zijn met een klein beetje kracht al heen en weer te duwen. Ook de opening waar de tellerbuis achter zit is niet optimaal afgewerkt. Als het dekseltje aan de onderzijde (waar de USB aansluiting en reset knop achter zijn geplaatst) verwijderd is, is er een grote opening in de behuizing naar de elektronica. Aangezien een Gamma Scout een instapmodel is en geen professioneel instrument, is het arbitrair. Maar als de behuizing beter gemaakt zou zijn, zou het totaal heel veel professioneler zijn. De werking blijft hetzelfde dus het is niet heel bezwaarlijk, maar de beperkte engineering van de behuizing is een gemiste kans denk ik. Het heeft een hoog Voltcraft/Conrad gehalte.
Er is een datalogger ingebouwd. De log interval is eenvoudig in te stellen via de knoppen. In de oudere modellen kon de data via een seriële verbinding worden gedownload naar een computer. In de nieuwere modellen is een FT232BM chip geplaatst zodat de seriële data omgezet wordt naar een USB verbinding. Als de bijgeleverde driver is geïnstalleerd, kan de data eenvoudig als Excel bestand worden gedownload. De oudere modellen en oudere software was bewerkelijker, de huidige (2018) versie werkt vrij eenvoudig. Waarschijnlijk is het mogelijk om ook een "custom" dataverbinding tot stand te brengen. Naar verluid zijn de onderstaande instellingen van toepassing. Het maken van een verbinding met terminal software Putty is echter mij nog niet gelukt...
2400 baud
1 start bit
7 data bits
1 parity bit (even)
1 stop bit
Een groot voordeel is dat het apparaat vrij compact (161 × 70 mm) en licht (153 gram) is. Veel kleiner (en lichter) is voor mij ook niet wenselijk omdat de bediening dan ook weer lastiger wordt. Er zijn 10 "folie" knoppen aanwezig die redelijk logisch zijn. De Engels- en Duitstalige handleiding is duidelijk en na een paar minuten "puzzelen" is het apparaat goed te bedienen. De afbeelding op de knoppen is voldoende duidelijk om de werking te kunnen afleiden.
Er is geen aansluiting voor een externe telbuis. In beginsel is dit ook niet nodig. De "Handige Harry" kan wel zo een connector toevoegen aan de telbuis voor een externe telbuis. Zo is het mogelijk om een gevoeligere pancake sensor aan te sluiten. Let er wel op dat de aangegeven dosis dan wel omgerekend moet worden!
De gevoeligheid van de telbuis is op basis van de metingen terug te rekenen. Het is aannemelijk dat de omreken factor van getelde pulsen naar uSv/h door middel van calibratie in te stellen is en dus per apparaat kan verschillen. Bij mijn Gamma Scout komt één ontlading per seconde overeen met ongeveer 0,415147643 uSv/h. Dit is bepaald op basis van negen aaneengesloten weken waarin meer dan 1 miljoen pulsen zijn geteld. Het aantal pulsen is verrekend met de opgegeven dosis en de correlatie is hieruit afgeleid. Aangezien er een nauwkeurigheid van 5 % wordt gehanteerd is het eigenlijk niet aannemelijk dat er een calibratie mogelijk is. Waarschijnlijker is dat de gevoeligheid van de toegepaste telbuizen voldoende dicht bij elkaar ligt zodat één conversie getal van toepassing is op alle instrumenten. Individueel kalibreren is waarschijnlijk duurder dan af en toe een afwijkende telbuis afkeuren. Mocht iemand de moeite willen nemen om ook de conversie waarde tewillen berekenen, dan hoor ik het graag!
Er is ook een logger ingebouwd dat de geaccumuleerde dosis registreert voor een in te stellen tijd. Bij een bepaalde intentietijd van n uSv/h over een bepaalde tijd, is te bepalen hoeveel dosis er is opgebouwd. Hieraan kan ook een waarschuwing gekoppeld worden. Wanneer een ingestelde limiet wordt overschreden, klinkt er een waarschuwing. Dus als er ongemerkt meer straling wordt ontvangen wordt de gebruiker hiervan gewaarschuwd.
Standaard laat de Gamma Scout de straling zien in het aantal uSv/h. Ook is het mogelijk om het aantal ontladingen te tellen. Dan is er een teller geactiveerd dat het aantal ontladingen in de telbuis optelt. Dit is dus niet tijdgebonden. Ook kan de Gamma Scout het aantal ontladingen per seconde (Counts Per Second; CPS) weergeven. Hierbij wordt het aantal getelde ontladingen verrekend met de tijd om het gemiddelde aantal ontladingen per seconde weer te geven van een bepaalde meetinterval.
Met de druk op één knop kan teruggekeerd worden naar de standaard weergave van het "hoofdmenu". Deze knop is aangeduid met het symbool van radioactiviteit. Ik ben niet erg enthousiast van de keuze om dit pictogram te plaatsen. Deze aanduiding impliceert dat er radioactiviteit aanwezig is, dat niet het geval is. Naar mijn inzicht dient dit pictogram alleen toegepast te worden op plekken waar daadwerkelijk radioactieve straling aanwezig is. De ervaring leert ook dat het pictogram ter indicatie van radioactiviteit (vaak onterecht) voor onrust zorgt. Vandaar dat ik het pictogram tactisch met een sticker heb afgeplakt.
Elektrotechnisch is het een mooi eenvoudig ontwerp. Er is "maar" één printplaat aanwezig met daarop alle componenten zoals de knoppen, accu en beeldscherm. De print is voorzien van een M430P325 microcontroller. Deze chip bevat alle "intelligentie" om het apparaat te laten werken.
De gevoeligheid is vooralsnog prima. Achtergrondstraling is goed te detecteren. Elke vijf seconden is bij achtergrondstraling ongeveer één puls waargenomen. (Uit een testje van vijf minuten zijn 55 ontladingen gemeten.) Het minimale meetbereik is ongeveer 0,01 uSv/h en het maximale is 1.000 uSv/h (1mSv/h). Oudere modellen liepen naar verluid vast bij dergelijke grote hoeveelheid straling, maar dit probleem lijkt in de nieuwere versies opgelost te zijn. De wettelijke limiet van straling is 20 mSv/jaar omgerekend is dat gemiddeld 20.000 uSv per 8.760 uur is ongeveer 2,28 uSv/h. De achtergrondstraling is hier ongeveer 0,088 uSv/h, dus sporadisch een verhoogde dosering van een Röntgenfoto of CT scan kan prima.
leveringsomvang
De omvang van de levering is als volgt:
Gamma Scout
cd-rom met documentatie en software
USB A-B kabel
Een Engels en een Duits kwaliteitscertificaat
beoordeling
Bij een beperkt budget is het een prima instrument. Voor professionele toepassing schiet de Gamma Scout naar mijn idee wel te kort. Vooral de mechanische kwaliteit van de behuizing laat te wensen over. Maar als je een modern apparaat wil dat Alfa-, Bèta- en Gammastraling kan meten binnen een beperkt budget is het een prima koop.
|
|
kapot... :'-(
|
20180816- Helaas vertoont de Gamma Scout binnen één maand problemen. >:-( Ik heb twee eenvoudigemetingen verrichte welke op onderstaande grafiek zichtbaar zijn. Er is een duidelijke verhoging van gemeten straling ten opzichte van de achtergrondstraling. De eerste test is de straling van een gloeikousje van een gaslamp waarin Thorium zit en de tweede meting is een Am bron van een rookmelder. Houd er rekening mee dat de horizontale as niet lineair is. De interval van meten kan variëren. Het eerste deel heeft een logger interval van vijf minuten. Later is de interval vergroot naar 30 minuten om de hoeveelheid aan data te beperken.
Helaas is mij opgevallen dat de aanduiding 0,000 uSv/h is. Bij uitlezen van de logger, zoals hieronder zichtbaar is, blijken er gaten in de gegevens te zijn. Op de grafiek is zichtbaar dat de meetwaarden dalen tot nul. Aangezien er periodiek wel metingen lijken plaats te vinden, is het aannemelijk dat de telbuis niet lek is. Het heeft de schijn dat de hoogspanning wegvalt. De gegevens zijn opgestuurd naar de fabrikant en het is afwachten wat er gaat gebeuren. Er zit garantie op en de vraag is hoe (en of) het opgelost wordt. Zoals eerder opgeschreven is het geen topkwaliteit instrument, maar kapot gaan binnen één maand is wel erg extreem en teleurstellend. Wordt vervolgd...
|
|